बस्ता जिव्हाळ्याचा………….भरजरी आठवणींचा

‘शालू हिरवा,…………. साजणी बाई, येणार साजण माझा……….

लग्न घटिका ही मनात अशीच ध्रुव पदासारखी अढळ जागा करून स्थिरावलेली असते. अक्षता, आशीर्वाद यांच्या जोडीला साज शृंगार सांभाळून, वधू भांबावलेली असते. त्यात ‘शालू’ आवरून, सावरून दमणूक होते. सध्या ‘शालू’ ला आधुनिक पर्याय स्वीकारले जावू लागलेत. पण लग्नाचा शालू हे अनुभवणे हे, ‘जावे त्याच्या वंशा’, सारखे असते. अतिशय संवेदनाक्षम अशी ही खरेदी असते. जोडीदार निवडणे हे एक वेळ सोपे ठरेल पण तिचा शालू…….तिची भावना ह्यात माहेर व तिचे होणारे सासर, (प्रेमविवाह असो की, पसंती विवाह) गुंतलेले असते. कधी ज्या, त्या ,पार्टीने आपापली खरेदी करायचे ठरते, तर तुम्ही खरेदी करा, आम्ही पैसे देतो असा समंजस पणा असतो. बदलत्या विचार प्रवाहात वाग्दत्त वधूवरा वर तुमच्या आवडीप्रमाणे घ्या असा व्यापक दृष्टीकोन असतो. अजूनही, ‘लग्नाचा बस्ता’ म्हणजे कपडेपटा सहीत देणे-घेणे काही ठिकाणी ठरवतात. हा बस्ता पुणे, नगर. जळगाव भागात दुकानाच्या जाहीरातीत अधिक दिसून येतो.

पांढऱ्या शुभ्र चादरी, लोड, गुबगुबीत गाद्यांवर घालून, थंड सरबताने आपले स्वागत दुकाने करतात. मी पण बस्ता करता मैत्रिणीच्या लग्नासाठी तिच्या सहीत सहभागी झालेले होते. कसे काय ठरवतात हे पाहण्याची मला जाम उत्सुकता होती. कारण ही विवाहवेदी मला सुद्धा चढावी लागणार होती. इकडच्या गादीवर १५ जण मुलीचे, तिकडे पण तेवढेच. मध्ये दुकानाचा इवेन्ट मालक बसला होता. घरातल्या मानाचे वैगरे कपडे निवडले गेले. आता शालू चा गठ्ठा मलमललीच्या वेष्टनातून उलगडला गेला.

एकेक, शालू सर्वांच्या हातातून फिरत होता. पैठणी, शालू, हिऱ्याची निदान एक छोटीशी अंगठी ही राजेशाही स्वप्ने मुलींच्या मनात नैसर्गिक असतात. माझीही होती. वर वधू त्यांचे नातेवाईक, त्याचा मित्र, तिच्या मैत्रिणी ह्यांच्या हातातून शालू फिरत होता. हा नको, तो नको करत, सर्व संमतीने एक शालू निवडला. पुन्हा तो सर्वांच्या हातातून फिरला. माझी चुळबुळ चाललेली होती. हिला आवडला का कधी विचारणार? सासर्यांनी विचारले, सुनबाई पसंत आहे का शालू? तिने हो म्हटले, आणि मुंबईच्या, तुमच्या मैत्रिणी त्यानला पसंद पडला की नाही. मी पण मान डोलावली. मला ही एक साडी त्यांनी निवडली.

तिला मी एकटी आहे असे पाहून विचारले, खरच आवडला का? ‘हो’, असे ठामपणे बोलली. अग, तू त्याला विचारलेस का? त्याने मला तेंव्हाच सांगितले. कधी? मी गोंधळले! कारण, तो फक्त हसून गेला मग बोलला कधी? तुझे लग्न ठरले की, कळेल तुला. मी गप्पच झाले. लग्न, सोन्याच्या तारा नी बनवलेल्या शालूत पार पडले. बाईसाहेब मला बाय करून पळाल्या.मी मात्र हे कोडे कधी उलगडेल ह्या विचारात जयश्री गडकर, सीमा देव, अगदी अलका कुबल पण आठवत राहिले. शालू चा नखरा, त्याचे सौंदर्य, त्याचे हळवेपण सिनेमातून माझ्या मनात बिंबले होते.

माझे लग्न ठरले. आंम्हाला दोघांना खरेदी साठी पाठवायचे ठरले. दादर ची निवड केली. शालू घेवूया, मस्त जेवूया असा फर्मास बेत मी केला. प्लाझा चा भाग तसा फिरण्या करता मस्तच आहे. आता दुकानाची नावे आठवत नाहीत पण अलंकारिक, भावूक नावे असतात. हे दुकान झाले, ते पण पाहूया…….असे करत करत आम्ही फिरत राहिलो.

सगळ्या नट्यांच्या जागी मी मला पाहत होते. सोपे असते, असा माझा समज होता. गेले दुकानात घेतली साडी, बाहेर पडले, हा सरळ हिशोब मी करत होते. ह्यांची कपडे खरेदी करता निवड चांगली आहे. ही माझ्या जमेची बाब होती. शालू निवडला, ‘हे’ विचारात होते की, आवडला का? हो, नाही, म्हणायच्या आत, माझे मात्र डोळे पाण्याने डबडबले. आज प्रथम मी फक्त माझ्याकरता साडी घेतली. आईच्या साड्या बिनदिक्कत उचलून नेसत होते. आज आईशी वाद घालता येणार नव्हता. आईने तुझी निवड छान असेलच असा विश्वास ठेवून पाठवले, पण त्या वेडीला कळेल का? तिचे कपाट मला उचकायला आवडते.

ह्यांनी विचारले आईची आठवण आली का? भोकाड पसरून जोरात रडावेसे वाटले. ‘हे’, समंजस पणाने म्हणाले, आपण उद्या पुन्हा येवूया, आईला घेवून चालेल?. मी बुक करून ठेवतो. आईला फोन केला, तर ती ओरडली, रिकाम्या हातानी परत यायचे नाही. (इतकी का ही दुष्ट झाली? आज मला ती हवी आहे) तर म्हणते, जावयांच्या आवडीचा घे. चांगला असेल, खोड्या काढू नकोस. मला लग्नाचा बस्ता आठवला, माझ्या बरोबर कोणी नाही. घरी गेल्यावर आईशी भांडायचे ठरवले. दादर चौपाटीवर भटकून आलो. घरी येई पर्यंत रात्र झाली.

सकाळी पहिले तर, मला मावशी उठवत होती. गाईच्या डोळ्यात कशी तृप्तता दिसते तशी मला आईच्या चेहऱ्यावर दिसत होती. ती अतिशय प्रेमाने शालू वरून हात फिरवत, माझ्या सासूबाई ना शालू दाखवत होती. नंतर अनेक वेळा, तो शालू अनेक हातात फिरत होता. प्रत्येक वेळेला तिचे डोळे तसेच असायचे, प्रत्येक हात आपले स्वप्न पुन्हा स्पर्श करून पाहत होता. बहिणी, आपला जोडीदार असा असेल, अशी स्वप्न माझ्या शालूत डोकावून पहायच्या. आईचा प्रेमाचा बस्ता अनेक वेळा मी अनुभवला.

माझ्या जोडीदाराला माझ्या डोळ्यातला ‘होकार’ मी न बोलता कसा कळला?, हा मैत्रिणी बद्धल चा प्रश्न मला आज उत्तर देता झाला. लग्नात, ह्यांनी, फुलांच्या ताटातील मोगऱ्याचा गजरा हळूच पणे हातात दिला, आणि हिऱ्यांचा मुकूट मला मिळाला.

माझा शालू तसा तो लग्नानंतर पडूनच होता. अजून खराब होईल, कोणीतरी वापरेल असा माझा विचार होता. शालू द्यायचा नसतो. वधूवस्त्र असते. ही भावना जपतात.

लेक सासरी सुखी आहे, हे शालू जेंव्हा जिरतो, विरतो तेंव्हाच आईला समाधान मिळते. सांभाळून ठेवला आहे. कन्या म्हणून जन्मून मी, भरजरी शालूत सासरी राहते.